Financieel beeld

Het voordelige rekeningresultaat is opgebouwd uit drie onderdelen:
1. De werkelijke lasten zijn € 50,6 mln lager dan begroot (voordelig effect);
2. De werkelijke baten zijn € 12,2 mln hoger dan begroot (voordelig effect);
3. De mutaties in de reserves hebben een nadelig effect van € 26,7 mln.

De drie onderdelen worden hierna beknopt toegelicht. In de ambitieverantwoording is bij de 3 ^e W-vraag ‘Wat heeft het gekost?’ een gedetailleerde verschillenverklaring opgenomen per beleidsdoel (baten en lasten) en in het bijlagenboek zijn de afwijkingen in de mutaties van de reserves per reserve toegelicht.

Toelichting verschil lasten
De onderbesteding doet zich voor in de ambities 1 t/m 7 (- € 61 mln), terwijl in de Overzichten Organisatie en Algemene middelen sprake is van een overbesteding (+ € 11 mln). Onderstaande grafiek maakt inzichtelijk hoe de afwijking per kostencategorie is.

Qua categorie is zichtbaar dat de onderbesteding met name verklaard wordt door subsidies en inkomensoverdrachten (€ 31 mln). In de bijgestelde begroting was uitgegaan van de lastneming van met name subsidies in 2023, maar op basis van de verslaggevingsregels worden in diverse gevallen de verstrekte subsidies als last verantwoord in 2024 of latere jaren. Die verslaggevingsregels schrijven namelijk voor dat de lasten in de provinciale administratie pas verantwoord mogen worden in het jaar waarin de prestatie/activiteiten door de subsidieontvanger zijn gerealiseerd. Met name bij meerjarige projectsubsidies kan dit tot verschuiving van de lasten over boekjaren leiden. Een duidelijk voorbeeld hiervan betreft het verstrekte voorschot van € 8 mln in 2023 aan de Gasunie voor de aanleg van Warmtelinq, maar de lasten worden pas in latere jaren verantwoord op basis van hetgeen aan prestaties/activiteiten kan worden toegerekend.
In de categorie overige lasten bedraagt de onderbesteding ruim € 13 mln, waaronder een vertraging in de uitvoering van geraamde onderzoeksopdrachten, exploitatieprojecten (onderhoud en inrichting natuurgebieden) en overige goederen en diensten. In de categorie arbeidskosten van in dienst zijnde medewerkers is een onderbesteding opgetreden van € 7 mln. De belangrijkste reden daarvoor is dat de provincie het afgelopen jaar niet al haar vacatures kon vullen. De huidige krappe arbeidsmarkt leidt tot vertragingen bij het aannemen van personeel. Zoals in de Paragraaf Arbeidscapaciteit in meer detail is toegelicht is er wel extra externe capaciteit ingezet om de beoogde werkzaamheden uit te voeren. Die kosten van externe inhuur zijn verantwoord onder de categorie 'overige lasten'.

Toelichting verschil baten
De hogere baten van € 12,2 mln worden vooral verklaard door de Overzichten Organisatie en Algemene middelen (+ € 12,7 mln), terwijl in de ambities 1 t/m 7 per saldo lagere baten zijn verantwoord (- € 0,5 mln). In de Overzichten Organisatie en Algemene middelen betreft dit o.a. hogere baten door detacheringen, vergoedingen van het UWV, accres provinciefonds en decentralisatie-uitkeringen, rentebaten van het Schatkistbankieren en een vrijval van de voorziening voor het persoonlijk opleidingsbudget. Die hogere baten zijn pas na het opstellen van de Najaarsnota bekend geworden, waardoor die niet in de begroting waren verwerkt.
De lagere baten in de ambities zijn gerelateerd aan de onderbesteding in de lasten. Dit betreft namelijk een vertraging in de besteding van middelen van het Rijk (specifieke uitkeringen). Die middelen blijven overigens beschikbaar voor besteding in latere jaren.

Toelichting verschil mutaties reserves
Het saldo van de mutaties in de reserves geeft een nadelig effect van € 26,7 mln. Dit is het saldo van hogere toevoegingen (€ 34 mln nadelig) en hogere onttrekkingen (€ 7,4 mln voordelig). In onderstaande tabel zijn deze effecten per reserve inzichtelijk gemaakt.
 

Deze afwijkingen in de realisatie ten opzichte van de begroting hebben alleen plaatsgevonden in reserves die hiervoor door Provinciale Staten zijn aangemerkt en hebben tot doel om de middelen in de reserves beschikbaar te houden voor de daaraan verbonden doelstellingen/afspraken. Als onderdeel van deze reservemutaties zijn ook de saldi van de gesloten systemen Bereikbaarheid en Groen verwerkt:

• Het saldo van het gesloten systeem Bereikbaarheid bedroeg in 2023 € 4,2 mln en is gestort in de egalisatiereserve beheer & onderhoud (+ € 7,2 mln) en onttrokken aan de reserves Mobiliteit (- € 2,3 mln) en Bereikbaarheid (- € 0,7 mln).
• Het saldo van het gesloten systeem Groen bedroeg in 2023 € 10,2 mln en is gestort in de reserve Groene ambities.

Voor de Algemene reserve (onttrekking) en de Bufferreserve Weerstandscapaciteit (storting) geldt dat in de jaarrekening 2023 een bedrag is verwerkt van € 28,7 mln. Hierdoor komt de omvang van de bufferreserve overeen met het saldo aan incidentele risico's zoals dat is toegelicht in de Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing. In de Voorjaarsnota 2024 worden de mutaties in de Algemene reserve administratief vereenvoudigd, waardoor de verschuiving in toevoegingen en onttrekkingen niet meer kan voorkomen.

Het rekeningresultaat is nader uit te splitsen naar de verschillende ambities en de daarin opgenomen beleidsdoelen. Onderstaande tabel toont dit inzicht, waarbij "v" staat voor een voordelig effect en een "n" voor een nadelig effect ten opzichte van de bijgestelde begroting.

De mate waarin het saldo van baten en lasten (exclusief mutaties reserves) beïnvloed had kunnen worden is afhankelijk van de oorzaak van de onderbesteding. Op basis van de verschillenanalyse bij de 3^e W-vraag in de ambities en de overzichten Algemene middelen en Organisatie zijn de afwijkingen gecategoriseerd naar onderstaande indeling:

Niet beïnvloedbaar betreft afwijkingen van de bij de Najaarsnota gepresenteerde (gewijzigde) begroting, waarop de provincie niet kan sturen. Beperkt beïnvloedbaar betreft afwijkingen van de bij de Najaarsnota gepresenteerde (gewijzigde) begroting waarop de provincie beperkt kan sturen. Beïnvloedbaar betreft de afwijkingen van de bij de Najaarsnota gepresenteerde (gewijzigde) begroting waarop de provincie kan sturen.

Niet beïnvloedbaar
Een saldo van € 8,1 mln aan lasten/baten is aangemerkt als niet beïnvloedbaar. Dit betreft met name de ontvangen baten vanuit het provinciefonds via de september- en decembercirculaire, de meer ontvangen leges van bouwactiviteiten en de gedeeltelijke vrijval van een voorziening van een verbonden partij op basis van hun concept jaarrekening 2023.

Beperkt beïnvloedbaar
Een saldo van € 42,4 mln aan lasten/baten is aangemerkt als beperkt beïnvloedbaar. Dit betreft voornamelijk de gewijzigde lastneming van subsidies die pas in latere jaren wordt verantwoord, terwijl de beschikking al wel is verstrekt in 2023. De provincie kan hier slechts beperkte invloed op uitoefenen via de raming van de verwachte lastneming, maar is daarbij (sterk) afhankelijk van de uitvoering door de subsidieontvanger. Andere voorbeelden die in deze categorie vallen betreffen de realisatie van grondaankopen, de inrichting van natuur, de uitvoering van het Zuid-Hollands Programma landelijk gebied en de aanpak van bodemlocaties. Kenmerkend hierbij is dat er een (sterke) afhankelijkheid is van de samenwerking met andere partijen, zoals gemeenten, omgevingsdiensten of grondeigenaren, waar we slechts in beperkte mate invloed op hebben qua doorlooptijd en voortgang van het proces.

Beïnvloedbaar
Een saldo van € 12,4 mln aan lasten/baten is aangemerkt als beïnvloedbaar. Hier kan de provincie op sturen en dit had verwerkt kunnen worden in de bijgestelde begroting. Dit betreft met name de diverse kleine afwijkingen in de ambities, de administratieve verwerking van een vrijval van een voorziening en de afschrijvingslasten, en enkele vertragingen in de uitvoering van onderzoeken als gevolg van herprioritering.