Wat hebben we daarvoor gedaan?

Woonbod Rijk-provincie
In 2023 stuurden we na ondertekening van de regionale realisatieagenda’s op de woningbouwprogrammering van alle gemeenten/regio’s. We stuurden met name op de vergroting van het betaalbare deel (kwalitatief). Tevens tuigden we een governance op met woondeal- en versnellingstafels, en een Zuid-Hollandse en een landelijke woondealtafel. Ook startten we in 2023 een regulier overleg met de Zuid-Hollandse corporaties. We gingen aan de slag met gemeenten qua sturing op aandachtgroepen als senioren. Daarnaast maakten we een start met de ontwikkeling van woon-zorgvisies. Met het oog op de kabinetswissel ontwikkelden we een lobbydocument.

1. Subsidieregeling Vliegende Brigade Zuid-Holland
Met het beschikbaar komen van de tweede periode flexpoolmiddelen van het Rijk, kwamen extra middelen beschikbaar voor de provincie. Die vulden we aan met provinciale cofinanciering. Daarom pasten we de subsidieregeling Vliegende Brigade in januari 2023 aan. Zo kunnen alle Zuid-Hollandse gemeenten per kalenderjaar maximaal 5 aanvragen indienen. Daarnaast mogen de gemeenten Den Haag en Rotterdam een hoger bedrag aanvragen van maximaal € 250.000 per aanvraag. De derde aanpassing is het voor woonregio's en subregio's mogelijk maken een aanvraag in te dienen voor het voorbereiden van een regionale woonzorgvisie. In oktober 2023 verruimden we de regeling verder door ook woningcorporaties de mogelijkheid te bieden een aanvraag in te dienen. Hierover communiceerden we met deze doelgroep en enkele corporaties startten met de voorbereiding van een aanvraag.

2. Andere subsidieregelingen:
We gaven in 2023 uitvoering aan de subsidieregelingen Knelpuntenpot, Woonvormen senioren en Plankosten collectieve initiatieven (zie ook Beleidsdoel 6.1. onder 2. Andere subsidieregelingen) .
Gedeputeerde Staten stelden op 21 november 2023 de Subsidieregeling Wonen Zuid-Holland vast. Dit is een overkoepelende subsidieregeling voor wonen, waarin de bestaande subsidieregelingen Knelpuntenpot, Woonvormen senioren en Plankosten collectieve initiatieven zijn opgenomen. Daarnaast kunnen nieuwe subsidiemogelijkheden voor wonen hier ook onderdeel van zijn. In 2023 deden we voorbereidend werk voor een nieuwe subsidieregeling voor toekomstbestendig bouwen

3. Versnellen van locaties:

• HBO Traineeship Gebiedsontwikkeling – Om te komen tot het traineeship gebiedsontwikkeling, richtten we een bestendig programma voor persoonlijke en inhoudelijke ontwikkeling van deelnemende trainees in.
• Optoppen, aanplakken, uitplinten – Om te komen tot het programma Optoppen, Aanplakken en Uitplinten (OAU) vormden we een breed gedragen en goed geïnformeerd team. Dit team zet zich in voor het verkennen, aanhalen en bestendigen van relaties met potentiële optoppers op de markt. Het begeleiden van het STEC-onderzoek naar de potentie van deze aanpak. Het inrichten en uitvoeren van een succesvolle communicatiestrategie. Een constante wisselwerking tussen uitvoering, kennisontwikkeling en relatieontwikkeling.
• Flexpool verdichten en mixen – Voor de flexpool voerden we in 2023 een eerste verkenning uit op basis van een opgehaalde behoefte bij gemeenten en corporaties. We verkenden de financiële constructie en daarbij ook de uitvoeringskracht die we hieraan kunnen koppelen.
• Versnelling locaties – Versnellers zetten hun rol naar buiten voort en boden hulp bij (complexe) woningbouwvraagstukken met realisatie als voornaamste focus. We haalden hiervoor banden aan in de samenwerking met accounthouders Ruimte en Wonen en versterkten de samenwerking. Daarnaast werkten we aan een eenduidige boodschap in relatie tot de inzet van versnellers, zowel intern als extern. Dit om de verschillende middelen die we aanbieden ter versnelling, niet te beconcurreren, maar juist te versterken.

4. Versnellen binnen de bouwketen
In 2023 vond de zesde Bouwkeet plaats. Elke maand was er een nieuwsbrief Woningbouw met een overzicht van alle activiteiten vanuit de provincie voor wonen. Er waren werkbezoeken waarin de gedeputeerde woningbouwprojecten bezocht en in gesprek in ging met gemeenten, woningcorporaties en marktpartijen. En we plaatsten regelmatig berichten op ons social media-kanaal.

5. Woningbouwprogrammering:
In 2023 voerden we met zowel gemeenten als regio’s bestuurlijke en ambtelijke gesprekken over het woningbouwprogramma. Dit was mede naar aanleiding van de vastgestelde doelstellingen in de Regionale Realisatieagenda’s. Daarnaast werkten alle gemeenten in de loop van 2023 de woningbouwprogrammering bij in de Planregistratie Wonen. Deze vormen samen de regionale woningbouwprogramma’s die op basis van het Omgevingsbeleid van de provincie beoordeeld zijn. De verwachting is dat GS deze in maart 2024 vaststellen. Naast ruimtelijke aspecten kijken we in de beoordeling vanaf dit jaar scherper naar 3 andere punten: als eerste kijken we naar het aandeel betaalbare woningen. Ten tweede naar het aandeel woningen dat woningcorporaties bouwen. En ten derde naar het toegroeien naar 30% sociale huur in de woningvoorraad per gemeente, voor zover gemeenten dit nog niet hebben. Met de vastgestelde woningbouwprogramma’s krijgen gemeenten duidelijkheid en kunnen planprocedures sneller doorlopen worden, zodat de bouw sneller kan starten.

Subsidieregelingen sociale woningbouw Haaglanden en Holland Rijnland
Voor de subsidieregelingen ‘sociale woningbouw’ regio Haaglanden en regio Holland Rijnland stelden we voor 2023 geen subsidieplafonds in. Er waren hiervoor dus geen subsidieaanvragen mogelijk.

Subsidieregeling spreiding sociale woningbouw regio Rotterdam   
Voor de subsidieregeling ‘spreiding sociale woningbouw regio Rotterdam Zuid-Holland' besloten we bij de voorjaarsnota 2023 om nog een subsidieplafond van €1.162.500,- voor 2023 beschikbaar te stellen. Dit bedrag vormt het restant van het volledig voor deze regeling bestemde budget van de provincie en de gemeente Rotterdam samen. In december 2023 ontvingen we voor deze subsidieregeling 9 aanvragen, waarmee we na toetsing het subsidieplafond van 2023 volledig benutten. Per 1 januari 2024 verviel de subsidieregeling.

Overdracht Vestia-bezit
De grootschalige overdracht van Vestia-bezit aan collega-woningcorporaties is rond. Hiermee blijven deze sociale huurwoningen behouden voor de sociale woningvoorraad van Zuid-Holland. Waar in beperkte mate nog geen overdracht kon plaatsvinden, blijven de resterende sociale huurwoningen in beheer bij de rechtsopvolgers van de inmiddels opgesplitste woningcorporatie Vestia.

Ruimtelijke puzzel

• Gedurende het jaar organiseerden we diverse participatie- en consultatiemomenten voor onze gebiedspartners en stakeholders (zowel ambtelijk als bestuurlijk). Dit voor het ontwikkelen van de nieuwe koers en het Ruimtelijk Voorstel aan de minister.
• Via internet vond een brede inwonersraadpleging plaats (Populitics) over de te hanteren uitgangspunten voor de Ruimtelijke Puzzel in Zuid-Holland.
• Met het Ruimtelijk Voorstel geven we ook antwoord aan het Rijk op de vragen in het Startpakket.

Landschapspark Zuidvleugel

• Vlietzone: We maakten een begin met het verkeersonderzoek voor de Westvlietweg (inclusief een variant in combinatie met de ontsluiting van de GAVI-kavel). Ook was er een verkenning voor het “sportpark van de toekomst” in de Vlietzoom. Beide vonden plaats onder regie van de provincie, in samenwerking met de betrokken gemeenten.  
• Schiezone: De provincie gaf dit najaar een ontwerpbureau de opdracht een ruimtelijk programmatisch raamwerk voor de Schieknoop (zuiden van de Schiezone) uit te werken. Dit deed ze samen met de gemeenten Schiedam en Rotterdam, en Staatsbosbeheer. Het doel was om de ruimtelijke ontwikkelingen in dit gebied in goede banen te leiden. Verder trekt de provincie - als onderdeel van het uitvoeringsprogramma van de landschapstafel voor het Bijzonder Provinciaal Landschap Midden-Delfland (BPL MD) - het project Bepalen Recreatieopgaven BPL MD.
• Rotte: De provincie gaf samen met lokale boeren een opdracht aan het kadaster: breng het huidige landbouwkundig gebruik in beeld. Dit gebeurt ter voorbereiding van een gebiedsproces in het noordelijke deel van Landschapspark de Rotte, met voornamelijk boerenpolders. Er volgde ook een onderzoek naar het verbeteren van het traject voor de ecologische verbinding Krimpenerwaard-Bentwoud. Daarbij keek men ook naar de mogelijkheden van een combinatie met de recreatieve zone langs de Rotte.
• Rivier als Getijdenpark: De provincie neemt deel aan de Programmatische Aanpak Grote Wateren voor de Biesbosch Rijn-Maasmonding. Dit (meerjarig) traject startte in 2023 om te komen tot een programmering en financiering van nieuwe rijksprojecten voor rivier- en getijdennatuur in de regio. Ook was er de EO-Wijers prijsvraag (georganiseerd door provincie, gemeente Rotterdam en de EO-Weijers-stichting) die resulteerde in een uitgebreide toekomstverkenning voor dit gebied.

Ruimtelijke kwaliteit

• Vanuit bestaande landschappelijke kwaliteiten droegen we bij aan het ZH-PLG
• 3 grote ontwerpateliers: 1 voor de Ruimtelijke Puzzel en 2 voor het ZH-PLG
• Bijdragen aan het programma Circulaire Economie
• Bijdragen aan het programma Klimaatadaptieve Delta
• Bijdragen aan het programma Gezonde en Veilige Leefomgeving
• Herstellen van fouten die in de vorige herziening Omgevingsbeleid zaten
• Advisering in een groot aantal woningbouwprojecten, van klein tot groot
• We adviseerden in projecten voor zon en wind
• We adviseerden in aanvragen voor het aanplanten van bos
• We leverden input voor gebiedseigen voorstellen groenblauwe dooradering
• We droegen bij aan de ontwikkeling van jonge ontwerpers, bijvoorbeeld via het programma ‘Young Innovators’. Dit gaf een frisse blik op de ontwikkeling van een metropolitaan park.

Met behulp van externe deskundigen en ambtelijke ondersteuning, leverde de provinciaal adviseur Ruimtelijke Kwaliteit de volgende adviezen in 2023 op:

• advies Omgevingsbeleid
• advies Gnephoek
• advies Kijfhoek
• advies Ruimtelijk voorstel

Het jaar stond in het teken van verbreding en versterking van Toekomstbestendig bouwen binnen en buiten de organisatie. We deden daarvoor onder andere het volgende: 

• We ondertekenden het Convenant Toekomstbestendig bouwen, samen met inmiddels meer dan 120 andere partijen in de overheids-, bouw- en financiële wereld. 
• We organiseerden kennis- en netwerkbijeenkomsten en werkbezoeken voor de Zuid-Hollandse Coalitie toekomstbestendig bouwen en convenantspartijen. 
• Inzet van de subsidieregeling Vliegende Brigade en oprichting van het Expertteam Toekomstbestendig bouwen bij gemeenten. 
• Gezamenlijke lobby richting het Rijk voor versterking van Toekomstbestendig bouwen in het Besluit bouwwerken leefomgeving.
• Verdere verankering van Toekomstbestendig bouwen in het provinciale Omgevingsbeleid. 
• Continue communicatie over Toekomstbestendig bouwen; begeleiden van stagiaires bij hun afstuderen op Toekomstbestendig bouwen. 

Flexwonen
In 2023 evalueerden we het programma Flexwonen (2021-2024). Hieruit blijkt dat flexwonen het pioniersstadium voorbij is; steeds meer gemeenten werken aan flexprojecten. Dat blijkt ook uit het grote aantal flexwoningen dat in 2023 is opgeleverd: 2700 flexwoningen in heel Zuid-Holland. De provincie bevorderde dit door:

• Overleg en advisering rond concrete initiatieven met gemeenten, woningcorporaties, producenten en marktpartijen. Dit betrof vaak de inpasbaarheid en toetsing in relatie tot het provinciaal omgevingsbeleid.
• Veelvuldig bestuurlijk overleg over flexwonen met gemeenten, binnen het IPO, op de bestuurlijke overlegtafels vluchtelingen en statushouders en met de veiligheidsregio’s.
• Kennisdeling door publicaties, werkbezoeken, organisatie van en deelname aan webinars
• Het opzetten van een vierdaagse Praktijkleergang Flexwonen voor gemeenteambtenaren. Dit deden we in samenwerking met Platform31 en het Expertisecentrum Flexwonen. Hieraan deden 10 Zuid-Hollandse gemeenten mee.
• Regelmatig overleg met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en de Uitvoeringsorganisatie Versnelling Tijdelijke Huisvesting over de Rijkssubsidieregeling Flexwonen, en de financiële herplaatsgarantieregeling.
• Het voorzitten van het landelijk overleg over flexwonen. Naast provincies nemen hier Aedes, grotere gemeenten, het Rijk en kenniscentra aan deel.

Huisvesting arbeidsmigranten
In 2023 deden we de eerste ervaringen op met adviezen over omgevingsvergunningaanvragen vanuit het aangepaste omgevingsbeleid: kwaliteitsnormen voor de huisvesting, scheiden wonen en werken, huisvesting in de Greenport en het huisvestingseffect. Voor dit laatste onderwerp werkten we samen met de Vereniging van Nederandse Gemeenten (VNG) en andere partijen, aan een betere positionering van het huisvestingseffect. En aan tools om gemeenten te helpen bij het opstellen van een huisvestingseffect. Verder voerden we verschillende gesprekken met gemeenten om de huisvesting van arbeidsmigranten te bespreken en te komen tot meer huisvesting. Met het Rijk, met name de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), voerden we overleg. Dit was in het kader van het interdepartementale Programma Arbeidsmigranten (IPA). Hier vindt de uitwerking van de acties van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten plaats. De provincie is ook betrokken bij het meerjaren onderzoeksprogramma onder arbeidsmigranten van het ministerie van SZW. Hier spelen ook onderwerpen zoals uitbreiding van het huisvestingseffect en landelijk vastleggen hiervan, fusie van de keurmerken voor de huisvesting, en verbetering van de registratie van arbeidsmigranten.
We voerden overleg met het ministerie van BZK en gemeenten. Hier spraken we over de rol van de provincie ten aanzien van arbeidsmigranten bij de concept Wet Versterking Regie Volkshuisvesting.
Tot slot vonden verschillende bestuurlijke overleggen plaats met de minister van SZW, enkele gemeenten en andere provincies. Hierbij was onder meer aandacht voor de verantwoordelijkheden en de rol van iedere partij bij de huisvesting van arbeidsmigranten.

Huisvesting statushouders
Gelukkig was het in 2023 niet nodig om over te gaan tot een indeplaatsstellingsprocedure, al was dat eerder wel de verwachting. De gemeente Barendrecht kreeg een vooraankondiging van indeplaatsstelling waarna zij de taakstelling op 1 juli 2023 behaalde.
Verder voerden we zowel ambtelijk als bestuurlijk toezichtgesprekken, en deelden we goede voorbeelden breed. We namen belemmeringen weg voor bijvoorbeeld de realisatie van flexwonen of reguliere sociale woningen. Dit deden we door de inzet van een aanjager wonen, regelingen zoals de Vliegende Brigade. Maar ook door verbinding te maken naar regelingen van het Rijk, zoals de Regeling Huisvesting grote gezinnen. Bovendien was er in het jaar 2023 intensieve kennisuitwisseling op het gebied van toezicht  met de overige provincies en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Nieuwkomers/Asielopvang
GS stelden een ‘ruimtelijke strategie asielopvang’ vast. Daarin lichten ze de mogelijkheden voor maatwerk en de procedure voor het verlenen van ontheffing voor grotere asielopvanglocaties toe. De strategie bevordert zo de realisatie van de asielopvang. We voegden de doelgroep asielzoekers toe in de Omgevingsvisie bij de herziening 2024 van het Omgevingsbeleid.Daarnaast beschreven we in het Omgevingsprogramma de werkwijze van GS rondom de asielopvang. Ook stelden we een voorfinanciering voor de regionale regietafels beschikbaar. Dit om de coördinatie van de regionale opgave te bevorderen.

Gebiedsprogramma’s:
Hoeksche Waard/Zuid-Hollandse eilanden

• We werkten aan de uitvoering van de Regiodeal 3e deel en aan het indienen van een 5e deel.
• Uitvoering aan gebiedsprogramma Voorne Putten.
• We gaven uitvoering aan projecten op het gebied van circulaire economie en duurzaamheid, en duurzame landbouw.
• De samenwerking tussen de provincie, de eilanden, de stakeholders en het waterschap groeide verder afgelopen jaar. Het waterschap werd in 2023 een volwaardig partner van het samenwerkingsverband.

Middengebied Zuidplaspolder
Samen met de gemeenten Zuidplas, Rotterdam en Gouda werkten we aan de Deelovereenkomst Mobiliteit. We werkten samen met de gemeente Zuidplas om de Voorontwerp- en Ontwerpbestemmingsplannen voor het Middengebied zoveel mogelijk binnen het provinciaal Omgevingsbeleid passend te maken.

Valkenhorst
We werkten samen met de gemeente Katwijk en de gemeente Wassenaar om te komen tot een nieuwe set bestuurlijke afspraken voor Unmanned Valley (UMV). Daarnaast legden we afspraken vast over randvoorwaarden die nodig zijn voor fase 1 van de woningbouw, met name de ontwikkeling van Limesbuurt I. Dit betekent contractuele verplichtingen voor de realisatie van de busbaan, overkluizing(en) en geluidschermen voor de woningbouw.

Voor de Groene Zone werkten we samen, mede vanuit het ZHPLG, met hoofdzakelijk Wassenaar en het Rijksvastgoedbedrijf. Dit om realisatie van de natuurcompensatie concreet te maken. En voor de verdere ontwikkeling van de Groene Zone voor de woningbouw in Valkenhorst fase II. Verder legden we de basis voor de concept Nota van Uitgangspunten voor dit deelgebied, waar we vaststelling in kwartaal 2 van 2024 beogen.

Planbeoordeling 2023
In 2023 ontvingen we 881 bestemmingsplannen en omgevingsvergunningen van gemeenten en soms het Rijk (bij 2 rijksinpassingsplannen en 2 notities reikwijdte en detailniveau voor een milieueffectrapportage (mer). Op basis van het e-formulier dat bevoegde gezagen invulden, moesten we er 271 beoordelen en belandden er 610 in de ‘verzamelbak’. Dit is vergelijkbaar met de aantallen in 2022.

Van de groep te beoordelen plannen gaven we uiteindelijk in 115 gevallen reactie, omdat er een provinciaal belang in het geding was. Zie hieronder.

Deze aantallen zijn vergelijkbaar met 2022. Wel valt op dat er aanzienlijk minder vooroverleggen waren (47 i.p.v. 68). Een verklaring is moeilijk te geven. Mogelijk ligt het aan de komst van de Omgevingswet. Enerzijds kijken gemeenten wellicht nog even de kat uit de boom met nieuwe planvorming. Anderzijds waren gemeenten erop gericht om ontwerpplannen nog voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet (1 januari 2024) ter visie te hebben gelegd. Dit om nog onder de Wet ruimtelijke ordening (Wro) de planprocedure af te kunnen handelen. Hiertoe sloegen ze dan soms het vooroverleg over.
De categorie ondershandse opmerkingen staat overigens voor de gevallen waar op een ondergeschikt punt nog iets werd meegegeven aan de gemeente, maar waar geen strijd was met beleid of de verordening. Er werd dan volstaan met een e-mail aan de gemeente

Verder hieronder een overzicht van het aantal procedures dat per gemeente speelde in 2023 (betreft dus de groep te beoordelen procedures op basis van het e-formulier):

De meeste reacties op ontwikkelingen zijn er net als in het voorgaande jaar over Rotterdam, Alphen a/d Rijn, Goeree-Overflakkee en Hoeksche Waard.
In het lijstje staat ook het ministerie van Economische Zaken (EZK). Zij bood 2 rijksinpassingsplannen aan bij de provincie, en 2 notities reikwijdte en detailniveau voor milieueffectrapportage (NRD mer). Het waren achtereenvolgens inpassingsplannen voor een waterstofnetwerk en windturbines op zee en daarnaast NRD’s Mer voor een hoogspanningsverbinding en 1 voor beoordeling van locatie-alternatieven voor defensieterreinen.
Verder speelde er het inpassingsplan voor de Warmtetransportleiding Vlaardingen-Den Haag. Hier stelden wij afgelopen jaar als provincie een inpassingsplan voor vast. Wanneer we kijken naar de regio’s en het aantal procedures, dan levert dat het volgende beeld op:

De regio Rijnmond springt er - net als vorig jaar - met kop en schouders uit. In Haaglanden was het opvallend rustig voor een hoogstedelijk gebied voor wat betreft de planvorming. Vorig jaar nam deze regio de derde positie in.

Hieronder een weergave van de onderwerpen waar de zienswijzen betrekking op hadden. Hier valt in het algemeen op dat er vaak iets met detailhandel of compensatie van bedrijventerrein speelde.

Net als in voorgaande jaren was het aantal reactieve besluiten zeer beperkt.
Het betrof 1 reactieve aanwijzing op het bestemmingsplan De Driesprong, Kwintsheul van de gemeente Westland. De gemeente koos er bij vaststelling toch voor om van de opmerking in de zienswijze af te wijken. Dit ging over het minstens 30% sociaal borgen in het bestemmingsplan. Door de aanwijzing werd er alsnog 30% sociaal geborgd: de gemeente ging niet in beroep tegen deze aanwijzing.

Verder was er ook maar 1 beroep aan de orde. Dat was tegen de vastgestelde omgevingsvergunning Hofwijksweg 34b in Ouddorp, Goeree Overflakkee. Daar werd een tweede bedrijfswoning toegestaan bij een agrarisch bedrijf. Hiervoor was onvoldoende archeologisch onderzoek verricht. Gedeputeerde Staten trokken later het beroep in omdat de gemeente naar aanleiding van het beroep het besluit introk.

Ook was er afgelopen jaar een uitspraak naar aanleiding van eerdere beroepen. Het betrof een uitspraak door de rechtbank in Den Haag voor een beroep dat Gedeputeerde Staten instelden. Dit was tegen een omgevingsvergunning voor een fietsenhandel buiten het centrum van Zoetermeer. De rechtbank vond het beroep gegrond. De gemeente en de initiatiefnemer stellen nog wel een hoger beroep in.

Verder verleenden we een ontheffing voor een 150 kV station in Alphen a/d Rijn. En een voor een provinciaal project aan de Burgemeester Smeetsweg. We weigerden 1 ontheffingsverzoek aan de Wilderskade 90 in Rotterdam. Hier wilde de gemeente een caravanstalling in het buitengebied.