Wat hebben we bereikt?

In 2023 brachten we het compleet maken van het natuurnetwerk weer een stap dichterbij. Zo maken we de natuurgebieden in Zuid-Holland robuust en verbinden we ze met elkaar. Naast dat er conform de streefwaarde nieuw ingerichte hectares natuur bij kwamen (84 ha gerealiseerd, streefwaarde 88 ha), staken we veel energie in de zorgvuldige voorbereiding van de uitvoering: uitgebreide gebiedsprocessen leidden tot vastgestelde inrichtingsplannen. Voor deze vastgestelde inrichtingsplannen vonden de voorbereidingen plaats om de aanbesteding te kunnen starten. Nog niet alle benodigde hectares zijn beschikbaar voor de realisatie van natuur. conform het door PS vastgestelde Handelingskader NatuurNetwerk Nederland (NNN) werkten we aan een realisatiestrategie voor het tijdig beschikbaar krijgen van de benodigde gronden.

De bestaande natuur in Zuid-Holland is in stand gehouden door de planologische bescherming van het NNN en door het faciliteren van natuurbeheer. In Zuid-Holland zetten we belangrijke stappen om meer inzicht te krijgen in het behalen van de VHR-doelen per Natura 2000-gebied. Er is een sterke relatie tussen de natuurdoelen behalen, de stikstofproblematiek oplossen en overige factoren die druk op de natuurkwaliteit veroorzaken. De aanpak van deze factoren komt terug in het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied (ZH-PLG).

Biodiversiteit
Om de biodiversiteit in de steden, het agrarisch gebied en recreatiegebieden te vergroten, stelden we stimuleringsmaatregelen vast. Ook verstrekten we subsidies voor het versterken van natuurwaarden buiten de natuurgebieden, onder andere voor de aanleg van (voedsel)bossen, weidevogelgebieden, leefgebieden van icoonsoorten, en bijenlandschappen.

Concreet:

• Natuurinclusief handelen vergrootten we in alle provinciale opgaven.
• In 2023 versterkten we via verschillende sporen natuur binnen én buiten de natuurgebieden. Zo:

• Belegden we de basis om de uitvoering Groene Cirkel Bijenlandschap van de regio Leiden uit te breiden naar een Zuid-Holland-dekkend Bijenlandschap.
• Verkregen we meer inzicht in de problematiek van kuikenoverleving in natuurgebieden en het agrarisch gebied.
• Kwam de inrichting van het weidevogelgebied in de Zoetermeerse Meerpolder tot afronding. Tijdens het broedseizoen maakten weidevogels al volop gebruik van het gebied.
• Maakten we het mogelijk dat agrarische collectieven beheerafspraken konden maken met agrariërs voor het natuur- en landschapsbeheer in het agrarisch gebied.

Kunnen gemeenten, burgers en bedrijven aan de slag met de aanleg van (voedsel)bossen, door de beschikbaar gestelde middelen.

Faunabeheer
Het streven is een gezond evenwicht in dieren- en plantenpopulaties, waarbij we de belangen van natuur en samenleving zorgvuldig afwegen. Waar nodig namen we maatregelen, bijvoorbeeld om flora en fauna, openbare veiligheid en volksgezondheid te beschermen, (landbouw)schade te beperken of vanwege andere wettelijke belangen.

IBP Zuidwestelijke Delta
We ondersteunden projecten met subsidies waardoor de boeren beter kunnen vernieuwen en bedrijven verduurzamen. Zo kan het gebied aantrekkelijker worden en de aandacht voor zoet water in de bedrijvigheid van boeren toenemen. Dit gebeurt op 3 niveaus: bedrijfsniveau, landschap- en eilandniveau, en op delta-niveau. Op bedrijfsniveau zijn 260 boeren betrokken, op eilandniveau wordt samengewerkt met 12 overheden en op delta niveau komen 60 partijen (overheden, kennis en maatschappelijke partijen) samen.
Daarnaast deden we leerervaringen op die we kunnen gebruiken voor het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied (ZH-PLG).

GLB NSP
Eerste subsidieopenstellingen in het kader van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid Nationaal Strategisch Plan (GLB NSP). In 2023 startten de eerste openstellingen voor Liaison Entre Actions de Développement de l’Économie Rurale (LEADER)-beheerkosten (deelplafond is € 2 mln) en niet-productieve investeringen in watersystemen (deelplafond is € 6 mln).

Subsidieverlening voor coaching/bedrijfskundig advies
De Subsidieregeling Groen (Srg) pasten we aan. We voegden een subsidieparagraaf toe waarmee we subsidie openstellen voor adviesgesprekken over bedrijfsbeëindiging, bedrijfsopvolging of verduurzaming van de ondernemer.

Subsidieverlening voor de aanleg van Waterinfiltratiesystemen gecombineerd met verduurzamingsmaatregelen
Deze subsidiemogelijkheid namen we op in de Subsidieregeling Groen (Srg). In 2023 stelden we de regeling open voor aanvragen. Hiermee verminderen we de uitstoot van broeikasgassen en verbeteren we tegelijkertijd de kwaliteit van natuur en milieu.

Verkenning natuurinclusieve landbouw
In deze verkenning onderzochten we hoe natuurinclusieve landbouw invulling kan geven aan de verduurzamingsopgave van de landbouw. We onderzochten wat er nodig is om landbouw en natuur meer met elkaar in evenwicht te brengen en te komen tot een gemeenschappelijke taal. We bekeken wat er nodig is om een denkomslag te maken: van natuur als belemmering naar natuur als kans. Dat is belangrijk om daar vervolgens afspraken over te kunnen maken. We stemden de ambtelijke verkenning met diverse betrokkenen af. We signaleerden diverse knelpunten. We startten een uitvoeringsprogramma om die op te gaan lossen. Ook startten we de verkenning naar hoe de kansen voor natuurinclusieve landbouw beter verankerd kunnen worden in het Omgevingsbeleid.

Landbouw Loket
Het landbouwloket van de provincie biedt een communicatiekanaal richting de sector en is in toenemende mate belangrijk geworden.

Agrarisch netwerk
Via diverse kanalen werkten we aan het verder opbouwen en onderhouden van netwerken. Dit deden we met zowel de boeren als de keten om hen heen (banken, coöperaties en toeleveranciers). De kanalen waren bijvoorbeeld het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied (ZHPLG), Groene Cirkels, Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland (IBP VP) en Voedselfamilies, Dit resulteerde in een groei in de projecten.

Voedselfamilies
In 2023 organiseerde Voedselfamilies een serie netwerkbijeenkomsten over verdienvermogen, korte ketens, financiering van verduurzaming, voeding en gezondheid. Verder was er veel inzet op het opzetten van een fieldlab Regeneratieve Akkerbouw. Dit leidde onder andere tot een subsidie vanuit het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) om het fieldlab verder te ontwikkelen. In het kader van het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied (ZH-PLG) droeg Voedselfamilies bij aan het ontwerpen van de ‘leer- en realiseeromgeving landbouwtransitie’.

Fieldlabs
In 2023 startten we met de ontwikkeling van het concept van zogenoemde 'fieldlabs’. Fieldlabs zijn gericht op het testen van duurzame oplossingen voor vraagstukken in de landbouw. Er waren middelen beschikbaar om 5 van deze fieldlabs te financieren. De resultaten van deze fieldlabs stellen boeren beter in staat om toekomstperspectief te realiseren.

Groene Cirkels

• Start integrale gebiedsontwikkeling Barrepolder
• Impuls vanuit ‘Groene Cirkel Living Lab’ aan de verkenning van biodiverse sloten in de Alblasserwaard.
• Afronding langjarig programma ‘Kruidenrijk grasland’
• Verkenning ‘Mest is goud’ naar belangen akkerbouwers bij kwalitatief hoogwaardige mest
• Samenwerkingsafspraken McDonald's over regeneratief landbouwprogramma FarmFiet
• MKBA voor de wijk De Staart in Dordrecht en Bospolderplein in Rotterdam
• Omgevingsscan biodiversiteit, gezondheid en klimaatadaptatie schoolplein De Provenier, Stadshart Alphen aan den Rijn en de Staart.
• Het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) biedt in het personeelsrestaurant een assortiment dat (bijna) geheel bestaat uit lokale producten van boeren die werken aan een gezonde bodem en biodiversiteit.
• Proeftuin Noordwijk inspireert toonaangevende Noordwijkse chefs om vaker te kiezen voor lokale, duurzame seizoensteelt.

• In 2023 keurde de provincie 1 projectplan voor dijkversterking goed. De provincie coördineerde ook de vergunningsaanvragen hiervoor.
• We herzagen de ambtelijke leidraad ‘procedure goedkeuring dijkversterkingen Zuid-Holland’. Deze leverden we in december 2023 op. Daarmee is deze actueel bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet.
• In de wijziging van de provinciale omgevingsverordening namen we de aanpassing van de omgevingswaarde (norm) van enkele regionale waterkeringen op.
• Mede op initiatief van Zuid-Holland voerde een externe partij een bovenregionaal onderzoek uit naar extreme neerslag in Zuid-Holland. Het rapport ‘Casestudie Zuid-Holland: Analyse grootschalige wateroverlast' kwam in januari 2023 tot oplevering. We voerden het onderzoek uit in samenwerking met de Zuid-Hollandse waterschappen, veiligheidsregio’s en de gemeenten Rotterdam en Dordrecht.
• Samen met de waterschappen maakten we in 2023 een start met het onderzoeken hoe we in de toekomst om willen gaan met wateroverlast. Dit is noodzakelijk om invulling te kunnen geven aan de water-/klimaatadaptatiedoelen die onderdeel zijn van het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied (ZH-PLG).
• Samen met de waterschappen stelde de provincie een klimaatonderlegger op. Hiermee gaven we een eerste uitwerking aan het principe ‘Water en bodem sturend’. De klimaatonderlegger is een set aan kaarten die inzicht geeft in de uitdagingen die water, bodem en klimaat meegeven voor bebouwing, landbouw en natuur. De klimaatonderlegger is benut in de voorbereiding van het ZH-PLG en het Ruimtelijk Voorstel.
• Met waterschappen werkten we in het kader van de Kaderrichtlijn Water (KRW) aan diverse concrete (inrichtings)projecten. Denk hierbij aan vissenbossen en een onderzoek naar rivierkreeften, om de waterkwaliteit te verbeteren.
• Binnen de Subsidieregeling Groen stelden we de paragraaf Verbeteren Waterkwaliteit open. De provincie ontving een aantal aanvragen, waarvan ze er 1 onder de subsidieregeling goedkeurde.
• We voerden doorlopend beheer en onderhoud uit aan de provinciale grondwatermeetnetten. Ook waren er gedurende het hele jaar metingen van de grondwaterstanden en stijghoogten om de grondwaterkwantiteit te monitoren.
• De informatievoorziening voor uitvoeringsprojecten en grondwateronttrekkingen verbeterde. Hiervoor optimaliseerden we het primair meetnet grondwaterstanden en stijghoogten in 2023. We bouwden een cluster van zo’n 20 putten om zodat we real time kunnen meten met telemetrie.
• We leverden de grondwaterkwaliteitsmetingen van de provincie Zuid-Holland aan de Basis Registratie Ondergrond (BRO). Hiermee voldoet de provincie voor grondwater aan haar wettelijke registratieverplichting. Deze vloeit voort uit de wet Basis Registratie Ondergrond.
• De provincie Zuid-Holland gaf opdracht voor het opstellen van 2rapporten in het kader van grondwater. Door de uitkomsten van de rapporten kregen we meer inzicht in de grondwaterkwaliteit en grondwateronttrekkingen.
• Met betrekking tot het saneren van grondwater, namen we in de Zuid-Hollandse Omgevingsverordening (ZHOV) regels op, gericht op het behalen van de KRW-doelen. We maakten afspraken met de omgevingsdiensten over de uitvoering van deze nieuwe taak voor Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH). Dit alles was als voorbereiding op het ingaan van de Omgevingswet per 1 januari 2024We namen het jaarlijkse besluit voor de aanwijzing van zwemwaterlocaties. We breidden de lijst uit met 3 nieuwe zwemwaterlocaties. De provincie vroeg het RIVM om onderzoek te doen naar de gezondheidsrisico’s in zwemwater waarin PFAS is aangetroffen. Op basis daarvan volgde een negatief zwemadvies voor 3 zwemlocaties.
• We ondertekenden de bestuursovereenkomst ‘Zoetwatermaatregelen Deltaplan Zoetwater 2022 – 2027’. Dit deden we samen met onze partners in de zoetwaterregio West-Nederland (3 provincies, 6 waterschappen). De provincie Zuid-Holland speelde als coördinator van de zoetwaterregio West-Nederland een belangrijke rol in de voorbereiding van deze overeenkomst. De provincie faciliteert voor een aantal maatregelen de cofinanciering uit het Deltafonds.
• In 2023 sloot de provincie met enkele partijen een intentieovereenkomst voor het realiseren van een gezamenlijke ondergrondse opslag. Deze is voor zoet water in het gebied de Hooghe Beer, in het Westland. Na het aangaan van de intentieovereenkomst volgde een subsidie (provinciale bijdrage en bijdrage vanuit het nationaal Deltafonds).
• De provincie bereikte overeenstemming tussen het waterschap en de gemeente over de nieuwbouwlocatie voor de Afvalwaterzuivingsinstallatie (AWZI) Vergulde Hand (nieuwbouw huidige AWZI De Groote Lucht). Deze nieuwe AWZI, met een capaciteit die gelijk is aan afvalwater van circa 400.000 inwoners en bedrijven, is een grote investering om de zuivering van stedelijk afvalwater toekomstbestendig te houden.